დაგუგლე ახლა ეკონომიკა და მოხვდი აქ, ხო ? დაიცა არ გაიქცე სხვაგან, არ დამხურო , უბრალოდ ჩამიკითხე, სულ რაღაც 20 წუთის ამბავია. შემდეგ წადი სხვა ნამდვილეკონომისტთან, სიმართლეს გეტყვი, არ ვარ ეკონომისტი და ალბათ ბევ რამეში დაგაბოლებ, მაგრამ იმედი მაქვს, რომ რაღაცეებს, სხვა თვალით შეხედავ ჩემი მონოლოგის შემდეგ… და აი ჩვენი ეკონომიკაც მოვიდა :
ეკონომიკა (ბერძ. οίκος – სახლი, და νομος – ვმართავ, ანუ საოჯახო მმართველობა) სოციალური მეცნიერებაა, რომელიც შეისწავლის საქონლისა და მომსახურების წარმოებას, განაწილებას, გაცვლასა და მოხმარებას. ეკონომიკა ზოგადად მოიაზრება, როგორც:
- საზოგადოების ეკონომიკური ბაზისი, საწარმოო ურთიერთობათა ერთობლიობა.
- მოცემული ქვეყნის ან მისი ნაწილის მეურნეობა, წარმოების დარგებისა და სახეობების ჩათვლით.
- მეცნიერების დარგი, რომელიც შეისწავლის საწარმოო ურთიერთობებს და მათ სპეციფიურ მხარეებს საზოგადოებრივი წარმოებისა და გაცვლის განსაზღვრულ სფეროში. ( https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90)
(http://clubofliberty.blogspot.com/p/blog-page_03.html)
ვაუჰ, მარტივია არა? თუ ეკონომიკა სოციალური მეცნიერებაა, რატომ არ შეგვიძლია მარტივად დავითვალოთ რაღაცეები და განვსაზღვროთ წინასწარ, თუ რა მოხდება? (დაიცა სოციალურ მეცნიერებას ეგ შეუძლია ? )
პასუხი ალბათ მარტივია(არა არაფერია მარტივი, მაგრამ დაუშვით რომ “მარტივია”), ეს ჩვენ გვეხება, ადამიანებს… ადამიანის ქცევა დათვლადია? შეგვიძლია ვისაუბროთ თუ რას იზამს ესა თუ ის ადამიანი?
არის ბევრი კითხვა, რომელზეც პასუხს ამ პოსტში ვერც და არც მიიღებთ, მაგრამ ერთს გეტყვით, ეკონიმიკა და ქვეყნის ეკონომიკური პოლიტიკა განსაზღვრავს თუ როგორ მდგომარეობაში შეიძლება იყოს თქვენი ოჯახი, მაგალითად ნებისმიერი უაზრო ან აზრიანი ჩარევა დავუშვათდა სოფლის მეურნეობაში, შეიძლება თქვენთვის უხილავად, ცუდად ან კარგად აისახოს თქვენს დღევანდელ ყოფაზე.
ყოფის განმსაზღვრელი რესურსები და დრო ამოწურვადია. ადამიანის “შრომითი საქმიანობა” ( დავუშვათ ადგილი სადაც აკეთებს საქმეს და ამაში მას ფულს უხდიან) იქ სადაც არაპროდუქტიული მისთვის და ასევე საზოგადოებისთვის (ეკონომიკური კუთხით) დაშვებულია, ეს მისი არჩევანის უფლებაა, მაგრამ იძულება, განსაზღვრა კანონით მისი საქმიანობისა, ეს უკვე თავისუფლების შეზღუდვაა. თქვენ შეგიძლიათ მთლი დღე არაფერი აკეთოთ და ეს თქვენთვის მავნებელი იქნება, ასევე რაღაც უხილავი ძაფებით ჩემთვისაც. თქვენ შეგიძლიათ მთელი საკონფერენციო დარბაზი უაზროდ დაიკავოთ, ეს თქვენთვის მავნებელი იქნება (ჩემი აზრით, მაგრამ შეიძლება ფსიქოლოგმა გირჩიათ დიდი სივრცის დაქირავება და მანდ გავარჯიშება თქვენი რაღაც უნარების, ეს თქვენთვის სრულიად რაციონალური ქცევაა -“პრაქსეოლოგია” https://en.wikipedia.org/wiki/Praxeology – https://mises.org/sites/default/files/Human%20Action_3.pdf ) და ჩემთვისაც, რადგან ეს საკონფერენციო ოთახი მე უფრო მჭრიდებოდა, ვიდრე თქვენ, მაგრამ რას ვიზამთ, უბრალოდ დამასწარით მისი დაქირავება. ხვალ რომ გაიღვიძებთ შეიძლება გაანალიზოთ ,რომ ის რაშიც ფული დახარჯეთ შეიძლება არაპროდუქტიული იყო და ამას მომავალში არ ჩაიდენთ ,ეს თქვენი არჩევანია, მაგრამ საბოლოო ჯაამში ,როცა ეს ფული ამოგეწურებათ, საბოლოოდ დარწმუნდებით რომ რესურსი და დრო სწორად უნდა გამოგეყენებინათ, მაგრამ კიდევ ერთხელ ავღნიშნავ, თქვენ შეგიძლიათ თქვენი ფული ტვალეტის ქაღალდის მაგივრად გამოიყენოთ, ეს თქვენი არჩევანია . მოკლედ ბევრი გზა არსებობს, მაგრამ საბოლოო ჯამში რაღაცის დეფიციტი შეგექმენბათ დამ იხვდებით, რომ სხვანაირად უნდა მოიქცეთ. საუკეთესო გაკვეთილი, აღმზრდელი თუ კომპასი ადამიანის ცხოვრებაში არის სტიმულები, დადებითი თუ უარყოფითი სტიმული ადამიანს აძლევს გეგმების შეცვლის შესაძლებლობას, ხოლო ამ შესაძლებლობების შეზღუდვა ართმევს მას არჩევანის თავისუფლებას.
ბევრს რომ არ მივედ მოვედო, თუ ეს ასეთი სოციალური მეცნიერებაა, რატომ ვერ ვაწყობთ რაღაც ფორმულებს ან რატომ ვერ ვართ ყვენალი ერთ აზრზე, როცა მაგლაითად ვიცით, რომ 2+2=4 . პასუხი ისევ ადამიანი, მაგრამ აქვე მეორე პასუხიცაა, ეს “ადამიანები” ამ ადამიანებს სვხადასხვანაირად უყურებენ, ამითომაც ეკონომიკაში არსებობს ეკონომიკური აზროვნების სხვადასხვა სკოლები (სკოლა არა შენობის გაგებით, მაგალითად “ავსტიული ეკონომიკური სკოლა” რომელიც შენობის სახით რ დგას ავსტრიაში, უბრალოდ მისი ცნობილი წარმომადგენელი ავსტრიელი იყო, რომელიც მეორე მსოფლიო ომის დროს გადასახლდა ამერიკაში, მაგრამ ძირითადი იდეები დაებადა ავსტრიაში https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%92_%E1%83%A4%E1%83%9D%E1%83%9C_%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%98 ) უფრო ვრცლად შეგიძლიათ იხილოთ ბმული (1 https://en.wikipedia.org/wiki/Schools_of_economic_thought
) . აქვე გეტყვით, იმდენი არიან რომ თავბრუ დაგეხვევათ, მაგრამ მინიშნებას მოგცემთ, რომლებს შეიძლება ჩაუღმავდეთ, ჩემი აზრით რა თქმა უნდა , მაშ ასე ესენი არიან : “ავსტირული სკოლა”(https://www.youtube.com/watch?v=4hIax9gh7fU), “ჩიკაგოს სკოლა”(https://www.youtube.com/watch?v=0gcx8_tnkDs) და “ანარქისტული ეკონომიკა” ( ანარქიზმთან მიმართებაში გეტყვით, რომ გადახედეთ მათ იდეებს, შეიძლება უტოპიური მოგეჩვენოთ, მაგრამ მაინც განიხილეთ. ყველაზე კარგი არჩევანი იქნება დევიდ ფრიდმანის, მილტონ ფრიდმანის შვილის, წიგნი http://www.daviddfriedman.com/The_Machinery_of_Freedom_.pdf , ასევე დამტებით ვიდეოს მოსმენას გირჩევთ https://www.youtube.com/watch?v=IcxGXcmr4ig&t=4198s . ვფიქრობ ამ საკითხს მეტად არ დავუბრუნდები, რადგან სჯობს ეკონომიკას მივხედოთ, არა შორეულ მომავალს 🙂 )
გამოვკვეთე ამდენი სკოლებიდან ორი სკოლა და რატომ ? მოკლედ რომ გითხრათ ადამიანის თავისუფლება აერთიანებს მათ . სხვებს რა მონობა უნდათ? არ ვიცი ჯერ, ალბათ საკმარისად არ აღგვივქამენ თავისუფალ არსებებად და ცდილობენ დაგვიცვან უხილავი ძალისგან ,რომელსაც ჩვენს თავს ეძახიან, ოჰ ეს მეორე მესამე მეოთხე მეხუთე მამიკოები :)))
შვილო, მეგობარო და თავისუფალო აარსებავ, სანამ უფრო შორს გამომყვები გაიხსენე რა არის თავისუფლება და ამისთვის მებრძოლი ლიბერალიზმი ( https://www.youtube.com/watch?v=iU-8Uz_nMaQ) . გაიხსენე ხო? ნუღელავ თავს დიდად არ შეგაწყენ, უბრალოდ გკითხავ, რაში გაინტერესებს ეკონომიკა? ა მიხვდი რომ რაღაც ვერ არის აქ შენს თავს რიგზე და პასუხი ეკონომიკაშია? კი ნაწილობრივ სწორად მიხვდი. რა არსის ეკონომიკა? რაც ზემოთ მოგიყვანე განმარტებების სახით? ალბათ არა მხოლოდ, ეკონომიკა შენი და ჩემი არჩევანების ერთობლიობაა, მაგრამ სამწუხაროდ ამ რეალობაში “ხელისუფლების” არჩევნების ერთობლიობა, ხშირად გადაწონის ჩვენ არჩევნებს, და რატომ? იმიტომ რომ თავისუფლები არ ვართ? როგორ არ ვართ?! აბა მიდი სახლში გამოაცხვე ნამცხვრები და შენს მეზობელ მყვალას მაღაზიაში გაყიდე უპრობლემოდ? ვერ გაბედავ ხო? უეჭველი იცი, გულის სიღმრეში, რომ რაღაც კანონს არღვევ? კი მართალია კანონს არღვევ და რატომ არღვევ? იმიტომ რომ ფული გინდა? რატომ გინდა ფული, იმიტომ რომ შენი და შენთვსი საყვარელიადამიანების მოთხოვნილებები დააკმაყოფილო? დიახ რაღაცის დაკმაყოფილებისთვის, ყველა ნაბიჯი რაც სხვა ადამიანს არ აზიანებს, წესით დაშვებული უნდა იყოს, მაგრამ ნურას უკცრავად. ახლაც თავისუფალი ხარ? წარმოიდგინე კორპუსის პირველ სართულზე ცხოვრობ, შენთან ხშირად იკრიბებიან შენი მეგობრები საღამობით ,სვამთ ალკოჰოლს და ნორმის ფარგებსი ერთობით ( ნორმა, ამ შემთხვევაში, როცა შენს მეზობლებს არ აწუხებ). ბრახ და უცებ გამოგაგდეს სამსახურიდან და ვეღარ შოულობ ახალს. შენმა მეგობრებმა კი კარგი იდეა შემოგთავაზეს ” იცი ვახტანგ შენი ღვინო და კიდევ ის ჭაჭა ძალიან ასწორებს დაიქნებ გაგეხსნა რაღაც ბარი და გემუშავა ცოტახნით” “კი მეგობრებოა გავაკეთებ, მაგრამ სად? ” “რავი აქ სახლში არ წავა? ” თქვენი აზრით “წავა”? თქვენი აზრით ვახტანგს არ დასჭირდება ტონასაბუთების მოპოვება, კარგით დავუშვათ ვახტანგმა მოიპოვა საბუთები და პლუს მეზობლების მოთხოვენბიც გაითვალისწინა, უცებ მოდის პოლიცია დაეუბნება, “იცი ვახტანგ, ნარგიზა შენსსახლში სიგარეტს ეწევა, ამიტომაც უნდადაგაჯარიმოთ” … ხვდებით სად ვართ? ან სად მივდივართ? ადრე ვერ ვხვდებოდი, როგორც არამწეველი, მაგრამ ახლა ვხვდები.
და რაჯანდაბა ეს ეკონომიკა? ეკონომიკა ალბათ შენ ხარ და შენი ურთიერთობები სხვებთან. შენი დროის და ენერგიის გაცვლარაღაცის ფასად, იმ რაღაცის ფასად რაც ამ კონკრეტულ მომენტში გიღირს, თუნდაც სიცოცხლისთვის დიდი რისკის შემცველი იყოს, მაგრამ არა შენი მეორე მესამე მეოთხე მეხუთე მამიკო არ მოგცემს ამ უფლებას ,არასდროს ! ის არ გამუშავებს ისეთ გარემოში ,სადაც შენი სამუშაოს ნებისმიერი ეტაპის კონტროლი არ მოხდება ვიღაც x მამიკოს მიერ.
ვინ არის X მამიკო? X მამიკო არის ადამიანი რომელსაც შენ უხდი შენი ხელფასიდან ფულს, რომ შეიმუშავოს მეტი და მეტი დამაბრკოლებელი კანონი შენი თავისუფლებისათვის. ანუ რა ხდება, შენი თავისულფების შეზრუვაში იხდი ფულს?როგორ? რატომ? ამას ძალიან მარტივად გიფუთავენ, დღეს ხომ ოცდამეერთე საუკუნეა, მართლაც რომ ჯაჭვს ხომ არ გამოგაბამენ კისერზე, უბრალოდ ხელფასიდან რაღაც პროცენტს დაგიქვითავენ და საქართველს ფეხბურთის განვითარებაში ჩაგადებინებენ მის რაღაც პროცენტს, ან უაზრო პროექტებს დააფინანსებ, რომლის წარმატების შესახებ დიდი ალბათობით ვერ გაიგებ. ნუღელავვ ცოტას ვიღაც ჩაიჯიბას და ავად თუ კარგად, ეკონომიკა რაღაც მატებას “დადებს” (არიიიიიის, გოოოოოოოოოოოოოოოლ!).
მკითხავთ ახლა, რა გაწუწუნებს ადამიანო, როგორც დიდ ინტერნეტ სივრცეში მოვკარი თვლაი ჩვენი ეკონომიკა სულ იზრდებაო. კი ყველაფერი იზრდება, ჩვენი ეკონომიკაც, მაგრამ არ დაგავიწყდეთ, რომ სხვების ეკონომიკაც იზრდება, არ დაგავიწყდეთ რომ მარტო ჩვენ არ გვყავს მანქანა, სხვებსაც ჰყავთ მანქანა და მათ ფორა დიდიხანია მივეცით. დავეწევით? ვერა, ბევრს ვერ დავეწევით, მაგრამ ბევრს უკან მოვიტოვებთ? როგორ? თუ სიჩქარესმ მოვუმატებთ (ან სხვებს გავუფუჭბთ მანქანებს, ეეე ეგ არასამართლიანია ბიჭო!!!), მაგრამ ამ ცუდმანქანას მეტი სიჩქარე არ ემატება 
ნეტავი რატომ? რამე ხომ არაა ძრავშ შესაცველელი ან განსაახლებელი, ალბათ კი …
მოკლედ რა ჯანდაბააა ეს ეკონომიკა. არის რაიმე ის რაც აზრზე მოგვიყვანს ამ ამბებში. არა, არაფერი არ გვეშველება, თუ არ შევიგნებთ , რომ ჩვენი არჩევანი განსაზღვრავსეკონომიაკს, ჩვენი თავისუფლება განსაზღვრავს იმას თუ როგორ იცხოვრებ შენ და შენი კარგი ცხოვრებით როგორ იხეირებს სხვა, მათ შორის მეც .
ვახ, ტვინი გავბურღე, რა არის ეკონომიკა. მოდი გეტყვი რა არის კარგი ეკონომიკა ან ეკონომიკური ცვლილება. ჰენრი ჰაზლიტი(henry hazlitt) ამბობდა ერთ კარგ რაღაცას ; ცუდი ეკონომისტი ხედავს მხოლოდ იმას, რაც უცებ ხვდება თვალს . კარგი ეკონომისტი მისიქით იყურება(შორსმჭრეტველია). ცუდი ეკონომისტი მხოლოდ აღებული კურსის პირდაპირ შედეგებს ხედავს. კარგი ეკონომისი შორსმჭრეტველია და ხედავს არაპირდაპირ შედეგებს. ცუდი ეკონომისტი ხედვას რეფორმების სიკეთეს, რომელიც გარკვეული ჯგუფისთვისაა სასარგებლო. კარგი ეკონომისტი კი მთელს საზოგადოებისთვის განიხილავს შედეგებს (. The bad economist sees only what im
mediately strikes the eye; the good economist also looks
beyond. The bad economist sees only the direct conse
quences of a proposed course; the good economist looks
also at the longer and indirect consequences. The bad econ
omist sees only what the effect of a given policy has been or
will be on one particular group; the good economist inquires
also what the effect of the policy will be on all groups.) ამიტომაც დაძაბეთ ახალ გონება, დაძებნეთ კარგი ონლაინ ლექსიკონი და ჩაუღმრავდით ჰენრის წიგნს “ეკონომიკა ერთ გაკვეთილში” მართალია ამ გადმოსახედიდან ,ზოგიერთ მის მოსაზრებას არ ვეთანხმები, მაგრამ ის იმდენ სიმართლეს ამბობს, რომ ამ რეალობაში მას ეს ეპატიება (http://www.hacer.org/pdf/Hazlitt00.pdf ასევე მიზეს უნივერსიტეტის ვიდეო განხილვა მისი წიგნის https://www.youtube.com/watch?v=24nVarM20KQ&list=PL6EF300C10AC5999C) .
მოკლედ თავისუფალო თუ არათავისუფალო ადამიანობა. გუგლლისა თუ სხვა ძალით აქ მოყვანილო პიროვნებებო, გახსოვდეთ, რომ ყველაფრის ზღვარი თქვენი თავისუფლებაა, იქ სადაც ეს ზღვარი X მამას ეკუთვნის , სჯობს შეცვალოთ, წინააღმდეგ შემთხვევაში, მოგვიწევს ყველას ლოკოკინის სიჩქარით სიარული მომავლისაკენ.
ასევე თუ გინდათ რომ კიდევ დაგაბოლოთ, შემატყობინეთ.
P.S სხვა ბმულები რომელბიც გამოგადგებათ 1) https://www.liberalstudies.ca/wp-content/uploads/2014/11/Economics-for-Real-People.pdf
2 ) https://www.youtube.com/channel/UCmT6-ChKpaiIVu2fhEIsNtQ
3) https://mises.org/
4) https://www.youtube.com/channel/UC6o6176a756vk1nZuzAXy5g/search?query=%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90
5) https://www.youtube.com/user/praxgirl
წარმატებულ დღეს გისურვებთ, მეტი თავისუფლება თქვენსკენ !
ასევე ბოდიშს ვიხდი თარგმანების არსებობისთვის და არსებული თარგმანების უზუსტობის გამო…
მწვანე კითხვები 